Subh
Orain urte batzuk Subhen istorioa ezagutu genuenetik, hari lan monografiko bat eskaintzearen ideia ibili izan dugu buruan bueltaka. Garai lilluragarria, Erdi Arokoa, erakargarriak bezain
ezezagunak diren soinu eta ñabardura bisualez betea. Ohi den bezala, erakargarritasun horrek, ikerketa musikal eta historiko sakon bat eskatzen du eta horixe bera da disko-liburu honetan trinkotzen eta agertzen saiatu garena.
Testuen eta ikonografiaren bidez, Subh Baskoiaren pertsonaiarengana hurbilduz joan ahala, ordea, hipokresia eta geruza literario bat baizik ez ditugu ikusiko, zeintzuek eragotzi egiten duten oinarrian dagoen emakume egiazko, bahitu, bortxatu, tratu txarrak jasandako, esplotatu, umiliatu eta nork daki, agian erail baten testuinguru kriminal eta laidoragarria hautematea. Horixe da Subhen eta beste milaka emakumeren pertsonaia, mendeetan barrena merkantzia interesatu gisan erabiliak. Tristeki bada ere, gaurkotasunik galdu ez duen gaia da hau.
Zinismoa da, adibidez, batek instituzioetan ikusten duena, Espainiako antzinako historiaren zati handi bat arabiarrez idatzia dagoela aitortu nahi ez denean. Arabiarrak gara, kristauak, juduak, agnostikoak… Dena gara eta ezer ez. Gure zati bati uko egiteak, gure historiari, beste gauza askoren artean zera dakar adibidez: arabiarrez idatziriko Erdi Aroko gure literatura testuen itzulpen lana ia ezdeusa izatea. Gure iraganaren informazioa itzultzeke eta ezagutzera emateke dago oraindik.
I. X. MENDEA – SUBHEN JAIOTZA, LEHEN URTEAK BASKONIAN
1. Ene Laztan Ederra ♮
Euskal Dantza Herrikoia-Marcabrú, XII. mendea 2:28
2. Dansa Reial ♮
Manuscript du Roi, XII. mendea 2:36
3. Cantiga 350 de Santa María ♮
Cantigas Alfonso X El Sabio, XII-XIII. mendeak 2:20
4. Mawwal ♮
Ibn Zaydun-en olerkia (Kordoba, 1003-Sevilla, 1071) 3:47
5. Zid Uasqini-Rifqan´ala qalbi- btayhi de la Nuba ‘ushaq ♮
Andalusi Tradizionala 3:52
6. Baskoien lur urtsuetan bertsoa supra Dies Irae ♮
Herrikoia -Julio Soto 2:47
7. Narratzailea: Kixmiren Kondaira. ♮
Jose Migel de Barandiaran: Eusko-Folklore, n.° IX 1:41
8. Versi de domna Leodegundia Regina ♮
Códice de Roda, X. mendea 1:34
9. Narratzailea: Iruñearen aurkako 924. Urteko Kanpaina. ♮
Ibn Hayyan (Kordoba, 987-1075) 1:12
10. Bashraf Huseyni ♮
Qul Muhammad, XIV. mendea 1:45
11. Benedicamus Domino ♮
Códice de las Huelgas, XII. mendea 0:33
12. Narratzailea: Nafarroaren eta nafarren deskribapena Codex Calixtinusean. ♮
Aymeric Picaud, 1160 1:44
13. Pasacalle supra Dies Irae ♮
Herrikoia 1:27
II. SUBH AL-BASKUNSIYA, SUBH BASKOIAREN IRITSIERA KORDOBARA GATIBU BEZALA
14. Narratzailea: Iruñeko Toda erreginaren bidaia Kordobara. ♮
Ibn Jaldunen testigantzaren arabera, Ibn Hayyanetik aterata. (Túnez, 1032-El Cairo, 1406) 0:45
15. Tawashi – Euskal Dantza-Jauzia ♮
Jarchas Nuba al-Isbihan-etik. Andalusi, tradizionala, Erromanzea. XII-XV. mendeak 4:04
16. Narratzailea: Maitasunaren muinari buruzko diskurtsoa ♮
Ibn Hazm-en El Collar de la paloma-tik, Alhakem II. eta Subhi buruz. (Kordoba, 994-Montijar, Huelva, 1064) 1:03
17. Porque Trobar ♮
Cantiga Alfonso X el Sabio, XII-XIII. mendeak 2:27
18. Narratzailea: Al-Maqqari, al-Andaluseko lur zuhaizkarako brisa eta lurrinak. ♮
Al-Maqqari-k bildua (Tremecén, 1578-El Cairo, 1632) 3:06
19. Antiphona (Ordo in finem hominis diei) ♮
Kantu Mozarabiarra, XII. mendea 2:52
20. Berak nahi zuen doinuan bertsoa supra Salve Porta ♮
Herrikoia – Julio Soto 2:48
III. SUBH, AL-HAKAM KALIFAREN BEGIKO (AL-SAYYIDA-AL-KUBRA / EMAKUME HANDIA) ETA BERE SEME-ALABEN AMA (UMM-WALAD)
21. Narratzailea: Almanzorren lehen pausoak. ♮
Kitab al-Muqtabis de Ibn Hayyan-en arabera (Kordoba, 987-1075) 0:58
22. Dror Yikra ♮
Dunásh Ben Labrat, XI. mendea 3:52
23. Narratzailea: Al-Hanam kalifaren eta Subhen arteko agurra. ♮
Hayyan-en Muqtabis-aren arabera (Kordoba, 987-1075) 0:49
24. San’a de Qaim wa nisf Hiyaz Kabir ♮
Andalusí Tradizionala 2:34
IV. SUBHEK KALIFATOA ZUZENTZEN DUBERE SEME HISHAMEN IZENEAN
25. Narratzailea: Subh-en garrantzia politikoa. ♮
Dhikr bilad al-Andalus-en arabera. XIV-XV. mendeak 0:42
26. Salve porta f 119, Códice de las Huelgas. ♮
Euskal Kanta Herrikoia, XII. mendea 2:35
27. Narratzailea: Almanzorrek, Santxo Gartzes II. Abarkari harrera Kordoban, 992. urtean. ♮
Levi-Provençal-en arabera, Ibn Al-Jatibetik hartua. (Loja, 1313-Fez, 1374) 2:02
28. Twixya Hiyaz kabir ♮
Andalusí Tradizionala 1:24
29. Ahmad al-Tutili “Tuterako Itsua”-ren moaxaja. ♮
(Tudela, 1091-Sevilla,1145) 3:28
V. SUBH ETA ALMANZORREN ARTEKO HAUSTURA ETA SUBHEN HERIOTZA
30. Narratzailea: Almanzorrek kalifen altxorra konfiskatzen du 996.urtean. ♮
Ibn Hayyan-en Muqtabis-en arabera (Kordoba, 987-1075). Txalaparta-Inprobisazioa 2:02
31. Agota bertsoa (1780)♮
Balere Artxu, Euskal Kanta Herrikoia 3:15
32. Narratzailea: Subhen heriotza 998. urtean. ♮
Dhikr Bilad al-Andalusen arabera 0:24
33. Belatxa♮
Pirineo-ko Euskal Doinu Herrikoia 1:53
34. Virgo Virginum♮
Códice de las Huelgas, XII. mendea 4:30
EUSKAL BARROK ENSEMBLE
Omar Jaydi – Canto
Rosario La Tremendita – Cantaora
Alena Dantcheva – Soprano
Mariví Blasco – Soprano
Maite Arruabarrena – Mezzosoprano
Jon Etxabe – Tenor
Maika Etxekopar – Canto y recitadora
Julio Soto – Bertsolari
Omar Metioui – Oud
Begoña Olavide – Canto y salterio
Miren Zeberio Etxetxipia – Rabeles y fídulas
Vicente Parrilla – Flautas de pico
Mouaad Rabie – Oud soprano
Mixel Etxekopar – Txirula, alboka y tttunttun
Ricardo Ortiz – Trompeta bastarda y añafil
Daniel Oyarzabal – Organetto
Lixsania Fernández – Viela y canto
Daniel Garay – Percusión
David Mayoral – Percusión
Said Ben Guerche – Darbuka
Mikel Ugarte e Iñaki Iriarte – Txalaparta
Enrike Solinís – Laúd andalusí, guiterna y dirección
OTROS ALBUMES
